Bij het afscheid van een dierbare hebben ook niet-kerkelijke nabestaanden behoefte aan iemand die woorden kan geven aan wat het geloof voor de overledene betekende. Spreek als dominee daarbij de taal van nu, zegt ds. Werner Pieterse.
Gedachten bij het afscheid
Zondag 20 november is de laatste zondag van het kerkelijk jaar, ook wel Gedachteniszondag of Eeuwigheidszondag genoemd. Met het oog op deze dag verscheen het boekje Voor wie los moet laten, ‘gedachten bij het afscheid’, waaraan ds. Werner Pieterse, sinds kort predikant in Haarlem-Noord/Spaarndam, meewerkte. Hij schreef enkele bijdragen vanuit zijn eigen context, een vergrijsde gemeente in een geseculariseerde omgeving, toen nog Amstelveen.
Niet te zwaar
In zijn gemeente had Pieterse met het oog op het afscheid van een overledene vaak te maken met nabestaanden die geen enkel idee meer hadden van de kerk en wat de kerk kan betekenen, maar wel een vooroordeel hadden. Pieterse: “Dan kreeg ik bij het bespreken van de afscheidsdienst van de kinderen van een overledene te horen: ‘U maakt het toch niet te lang en te zwaar? Moeder was een optimistische vrouw, u gaat toch niet over zonde spreken?’”
Leg je rol uit
Het vraagt van een dominee om goed uit te leggen wat zijn of haar rol is, meent Pieterse. En om de taal van nu te spreken, zonder daarbij de traditie los te laten. “Ik vertel nabestaanden altijd dat ik een protestantse dominee ben, en dat bij het moment van afscheid de Bijbel opengaat, er een moment van gebed is, en een zegen. Dat is het minimum. Nabestaanden gaan daar eigenlijk altijd mee akkoord. Niet alleen vanwege het geloof van de overleden dierbare, maar ook omdat er bij henzelf vaak toch iets van geloof is, en de behoefte dat iemand van buiten daar woorden aan geeft.”
Wees ruimhartig
Bij het vormgeven aan het afscheid gaat het niet alleen om wat vader of moeder wilde. Het moet ook de nabestaanden aanspreken. Pieterse: “Ik probeer duidelijk te maken dat we niet alleen afscheid nemen van vader of moeder, maar ook van een kind van God. We hebben daar teksten voor in de kerk, en een traditie, die moeten we gebruiken. Maar voor de nabestaanden moet het ook herkenbaar zijn. Daar stel ik me als dominee ruimhartig in op, het gaat natuurlijk niet om mij of mijn kerk of mijn geloof.”
Geef er context bij
Bij een afscheidsdienst de kansel opkomen en beginnen met ‘Onze hulp is in de naam van de Heer’, dat gaat niet meer, vindt Pieterse. “In mijn omgeving is kerkelijkheid niet meer vanzelfsprekend. Ik geef er altijd een context bij. Ik vertel dat ik de dominee ben, dat we gaan zingen voor de overledene, en dat de teksten die gelezen worden misschien vreemde teksten zijn, maar wel passen bij de overledene. En dat we gaan bidden. Veronderstellen dat de aanwezigen het wel snappen kan echt niet meer. Laat onze traditie niet los, maar hertaal deze naar nu.”
Boekje
Pieterse leverde een aantal bijdragen aan het boekje Voor wie los moet laten, waaronder een paar korte hervertellingen van enkele bijbelfragmenten met enkele gedachten daaromheen, passend bij dagen van rouw en afscheid. Het boekje kan worden meegegeven aan nabestaanden op de Gedachteniszondag, maar is volgens Pieterse ook geschikt voor mensen die zich voorbereiden op hun eigen sterven of op het afscheid moeten nemen van een dierbare. “Daarnaast zie ik een rol voor het boekje in de gemeente. Je kunt het bijvoorbeeld met het oog op de Gedachteniszondag in de kerkenraad of in een gesprekskring bespreken.”
Bestel het boekje Voor wie los moet laten
In het boekje Voor wie los moet laten, ‘gedachten bij het afscheid’ geven verschillende auteurs woorden aan gemis, aan rouw, maar ook aan hoop, troost en vertrouwen. Met passende foto’s is het een mooi geschenkboekje geworden. Te bestellen voor € 3,95 via petrus.protestantsekerk.nl/bestellen.
