Leidinggeven is nodig
Vaak is er een bepaalde allergie voor leiderschap in onze kerk. Predikanten en andere taakdragers profileren zich daarom niet zo snel als ‘leiders’. Maar leidinggevenden zijn wel degelijk nodig, ook in de kerk. Leidinggeven in de kerk zorgt voor samenhang en richting met het oog op de roeping van de gemeente. Hierbij horen onderscheidend vermogen (wijsheid om te zien wat nodig is), competenties (capaciteiten om daar iets mee te doen) en doortastendheid (moed om daarnaar te handelen).
Leidinggeven is macht goed gebruiken
Leidinggeven houdt inderdaad in dat je macht hebt. Die macht kun je op verschillende manieren inzetten: ten goede, maar ook ten kwade. Het ontkennen dat je als leider macht hebt is een valkuil. Het is juist belangrijk dat je je bewust bent van de macht die je hebt en hoe je die wilt gebruiken. Ook ambtelijke dienst, bijvoorbeeld door een kerkenraad, is een vorm van machtsuitoefening. Die kan alleen gezond zijn, wanneer die geworteld is in liefde.
Leidinggeven kan makkelijk ontsporen
Leidinggeven kan gemakkelijk leiden tot macht misbruiken, maar ook op allerlei andere manieren kan het misgaan. Zo kunnen er spanningen ontstaan binnen de kerkenraad, tussen kerkenraad en voorganger of tussen kerkenraad en gemeente. Leiders moeten in staat zijn tot een gezonde omgang met verschillen en geschillen. Maar soms ontstaan er situaties waarbij je er zelf niet meer uitkomt. Dan is er hulp van buiten nodig. Op de overzichtspagina voor hulp bij conflicten is hier meer over te vinden.
Leidinggeven is dienen
Gezond leiderschap is dienend leiderschap. Jezus zelf is het toonbeeld van deze manier van leidinggeven. In Matteüs 20 zegt hij tegen zijn leerlingen: Wie van jullie de belangrijkste wil zijn, moet dienaar van de anderen zijn. Deze manier van leidinggeven begint met willen dienen. Vanuit die houding geef je leiding. In dit verband wordt soms ook wel gesproken over ‘lijdende liefde’.
Leidinggeven is geestelijk van aard
Leidinggeven in de kerk is altijd geestelijk leidinggeven. Wat dat is wordt kernachtig verwoord in ordinantie 4 van de kerkorde: De ambtelijke vergaderingen, waaraan de leiding in de kerk is toevertrouwd, verrichten hun werk luisterend naar de Heilige Schrift en in onderlinge saamhorigheid. Uiteraard geldt dit ook voor niet-ambtelijke leidinggevenden in de kerk. Samen proberen je te horen wat God duidelijk wil maken voor het gemeenteleven of voor een stukje daarvan. Dit ‘saam-horig’ luisteren begint bij de Bijbel, maar het richt zich ook op het geheel van de gemeente, de bredere kerk en de omgeving (viervoudig luisteren).
Leidinggeven doe je allereerst aan jezelf
Leidinggeven in de kerk vraagt ook om leidinggeven aan jezelf. Leiders moeten hun leiderschap te blijven ontwikkelen en blijven zorgen voor hun eigen ziel. Dat heeft een gemeenschappelijke en een persoonlijke dimensie. Leiderschap en geloofsleven ontwikkelen en beide regelmatig kritisch tegen het licht houden, doe je zelf als leider, maar ook en vooral samen als kerkenraad of leiderschapsteam.
Leidinggeven is verantwoordelijkheid delen
Het principe van gedeeld leiderschap is verankerd in de kerkorde. Hierboven werd ordinantie 4 al aangehaald, waarin wordt gesteld dat ambtelijke vergaderingen hun werk in onderlinge saamhorigheid verrichten. In dezelfde ordinantie staat als verdere uitwerking van gedeeld leiderschap: In alle kerkelijke lichamen worden besluiten steeds na gemeenschappelijk overleg en zo mogelijk met eenparige stemmen genomen. Bij gedeeld leiderschap verschuift de aandacht van de persoon van de leider naar het proces van leidinggeven en naar de dynamiek tussen leiders en volgers.
Leidinggeven is leiderschap vermenigvuldigen
Een laatste aandachtspunt bij het thema leidinggeven is het vermenigvuldigen van leiderschap. Zeker in de context van de kerk, waarin er sprake is van afnemende bestuurskracht en steeds minder schouders die de lasten van het leidinggeven dragen, is het belangrijk om leiderschap te verduurzamen door het te vermenigvuldigen. Dat kan door mensen – ook nieuwe generaties – aan te moedigen om hun gaven en talenten te ontdekken en in te zetten voor de missie van de kerk.