Wat is pastoraat en welke opdracht heeft de kerk?
Pastoraat is afgeleid van het woord ‘pastor’ dat ‘herder’ betekent. Het gaat in het pastoraat om het geven en ontvangen van herderlijke zorg. Het ‘herderlijke’ van deze zorg heeft alles te maken met hoe de drie-enige God zich als Herder openbaart in de Bijbel. Kort gezegd is pastoraat ‘zorg aan mensen die uitdrukt dat er een Herder is’ of ‘zorg die helpend is om de Goede Herder te volgen in de unieke levenssituatie’. Hoewel er verschillende visies op en diverse vormen van pastoraat bestaan, omvat de volgende definitie kernelementen van deze bijzondere zorg in de context van de kerk en geloof:
Pastoraat is ‘omzien naar mensen op hun levens- en geloofsweg, onder de hoede van de Goede Herder, in dienst aan zijn Woord en in de kracht van de Heilige Geest, binnen en vanuit de gemeente van Christus, via ontmoeting, gesprek en ritueel’.
Deze zorg krijgt lokaal op verschillende manieren vorm in de praktijk.
Pastoraat en de Bijbel
Aandacht voor pastoraat en het vormen van een pastorale gemeenschap is geen bedenksel van mensen. Het vindt zijn oorsprong in en sluit aan bij het beeld dat de Bijbel ons geeft van wie God is en wat Hij van ons vraagt. Zo beschrijft de psalmist (Psalm 23) God als degene die zijn volk leidt, beschermt en voedt: "De Heer is mijn herder, mij ontbreekt niets." Dit herderlijke zorg dragen wordt in het Nieuwe Testament voortgezet in Christus, die zichzelf presenteert als de Goede Herder (Johannes 10, Handelingen 20, 1 Petrus 5). Hij is degene die zijn leven geeft voor zijn schapen, hen kent en hen bij name roept. Als gemeente-van-Christus zijn we geroepen om deel te nemen aan Gods liefdevolle omzien naar mensen. Jezus keek met ontferming naar hen die verloren of gebroken waren, en riep zijn volgelingen op om met diezelfde bewogenheid anderen te benaderen: "Zoals de Vader mij heeft uitgezonden, zend Ik jullie uit" (Johannes 20). Omzien naar mensen is een gezamenlijke opdracht waarbij het lichaam van Christus2 alleen kan functioneren door de onderlinge betrokkenheid van alle leden. In de brieven in het Nieuwe Testament worden gemeenteleden dan ook herhaaldelijk opgeroepen elkaar te bemoedigen, elkaar te stimuleren, voor elkaar te zorgen, etc. De wederkerigheid staat centraal. Wie pastoraal werk verricht, weet zichzelf ook een medeschaap in de kudde van de Goede Herder.
Wat is de pastorale opdracht van de gemeente?
De kerk is een gemeenschap met een opdracht, een roeping. Het gaat om een opdracht ván Christus aan álle leden van de gemeente, zo beschrijft de kerkorde van de Protestantse Kerk (artikel IV). Zij zijn geroepen tot ‘de dienst aan het Woord’ in: prediking, vieren en bidden, missionaire arbeid, diaconaat, geestelijke vorming én herderlijke zorg. De roeping tot herderlijke zorg – ook wel ‘de pastorale opdracht’ – vormt dus een van de zes kernelementen van kerk-zijn. Het verlenen van herderlijke zorg is een fundamentele verantwoordelijkheid van de gemeente.
Een toelichting op wat deze pastorale opdracht inhoudt en wie het betreft, staat verderop in de kerkorde (artikel X.3 en ordinantie 8.1 en 8.4), waarbij het volgende duidelijk wordt:
- Alle leden van de gemeente worden aangesproken naar elkaar om te zien.
- Bepaalde ambtsdragers zoals o.a. ouderlingen, predikanten en kerkelijk werkers zijn verantwoordelijk voor het verlenen van (specifieke) pastorale zorg én voor het zorg dragen voor goed pastoraat in de gemeente.
- Pastorale zorg is meerdimensionaal: de verbinding met de ander, de intermenselijke relatie, is onlosmakelijk verbonden met het leven-in-verbinding met de Ander: de Goede Herder.
- De herderlijke zorg is gericht op het opbouwen van elkaar in geloof, hoop en liefde.
- De pastorale opdracht betreft meer dan onderlinge zorg binnen de gemeente: de zorg is er ook voor mensen met een andere of geen binding met de gemeente.
