De rol van de kerk in de geloofsopvoeding

Dat de kerkelijke gemeente een belangrijke rol heeft in de geloofsopvoeding, lezen we al in de Bijbel. De rol van de gemeente komt ook terug in de kerkorde. Daar lezen we: 

De gemeente is, vanwege haar betrokkenheid bij de doop, medeverantwoordelijk voor de geloofsopvoeding van kinderen en de geestelijke vorming van jongeren in de gemeente en schept mogelijkheden om deze te stimuleren en te steunen.

De praktijk

Dat klinkt mooi, maar hoe werkt het in de praktijk? Als volwassene in de omgeving van een kind heb je een opvoedkundige rol. Je bent een rolmodel. Zelfs zonder iets te zeggen. Bijvoorbeeld de vrouw in de kerk die het kind naast haar altijd een snoepje geeft als het lang duurt. Maar ook de buurman die zijn sigaret op de stoep gooit, en de tienerleider die een avond voor tieners voorbereidt. Al deze personen hebben gewild of ongewild invloed op het kind.

Door actief in te zetten op het versterken van deze opvoedomgeving en opvoeders aan elkaar te verbinden, kan de plaatselijke kerk heel doelgericht opvoeders ondersteunen bij hun rol in de geloofsopvoeding.

Nog wel van deze tijd?

Vroeger was opvoeding iets organisch: een kind groeide haast als vanzelf op en werd daarbij geïnspireerd, begrensd en begeleid door de volwassenen in zijn of haar omgeving. Het was heel normaal dat ook andere volwassenen dan de ouders een kind ergens op aanspraken. 

Tegenwoordig is opvoeding meer geprofessionaliseerd. Leerkrachten, orthopedagogen en gedragsdeskundigen staan om gezinnen heen en er zijn diverse cursussen en boeken voor ouders om zich te bekwamen in het opvoeden. En door de individualisering vindt opvoeding meer plaats achter de voordeur. 

Grotere kring van mensen

Het is goed dat er tegenwoordig professionals zijn als ouders of leerkrachten ergens tegenaan lopen in de opvoeding. En het is fijn dat ouders en gezinnen hun eigen koers kunnen volgen en zich minder hoeven conformeren aan regels van een bepaalde groep. 

Toch is het voor kinderen en hun opvoeders nog steeds goed om verbonden te zijn met een grotere kring van mensen. Mensen die advies kunnen geven, die er zijn voor het gezin in geval van nood, die in hun gedrag een voorbeeld zijn. Met name tieners helpt het als ze naast hun ouders ook andere belangrijke voorbeeldfiguren hebben die hen helpen bij het opvoeden en die hen het geloof voorleven. 

De kerk kan een plek zijn waar opvoeders elkaar ontmoeten, waar volwassenen samen om kinderen en jongeren heen staan. En waar bijvoorbeeld ‘opvoedavonden’ worden georganiseerd waar ouders, grootouders, tienerleiders, leerkrachten en anderen samen nadenken over het opvoeden van de kinderen en jongeren van de gemeente. 

Voor welke leeftijd?

Voor kinderen, tieners en jongeren van 0 tot en met 24 jaar is het behulpzaam als er een plek is waar zij en hun opvoeders terechtkunnen. Natuurlijk is in elke faseVerder lezenDe geloofsontwikkeling van kinderen en jongeren iets anders nodig. Bij jonge kinderen kun je denken aan een oppasdienst van kerkleden die geen jonge kinderen hebben en die zo nu en dan oppassen op jonge kinderen zodat ouders ook eens een dagje vrij hebben. Bij kinderen in de basisschoolleeftijd kunnen opvoeders, die vanuit diverse rollen betrokken zijn bij de kinderen, samen nadenken over wat er leeft onder deze leeftijdsgroep en hoe zij elkaar en de kinderen kunnen versterken. Bij tieners is het mooi als er in de kerk identificatiefiguren zijn waar zij terechtkunnen. 

Toerusting

Daarnaast is het voor (groot)ouders, tienerleiders en docenten zinnig om gezamenlijk toegerust te worden over hoe je geloof kunt delen en voorleven aan deze leeftijdsgroep. Bij jongvolwassenen is het mooi als de kerk specifiek aandacht heeft voor hen, en voor hun ouders en grootouders. Bijvoorbeeld als jongvolwassenen andere wegen gaan. Ouders kunnen worstelen met jongeren die niet naar de kerk gaan. Het is goed als zij dan in de gemeente een luisterend oor vinden. Misschien is er wel iemand in de kerk die juist zo’n jongvolwassene wil betrekken bij een actie of activiteit van de gemeente. 

Hoofd, hart en handen

Bij (geloofs)opvoeding denken we vaak aan het hoofd, maar in de praktijk blijkt dat kinderen en jongeren vooral leren door voorbeelden die ze in hun omgeving zien. Hoe praat die volwassene over de kerk? Hoe gaat die tante om met duurzaamheid en het milieu? Hoe wordt er in de kerk gesproken over vreemdelingen? Het gaat vooral om bewust aanwezig zijn in de leefwereld van kinderen en jongeren en hun opvoeders. 

Dit geldt ook voor het versterken van opvoeders in de gemeente. Natuurlijk kun je het gesprek aangaan met tienerleiders over hoe zij orde moeten houden op de club of met ouders over het belang van bijbellezen met kinderen. Maar een handje helpen bij de lastige situatie, letterlijk aanwezig zijn, of opvoeders aan elkaar verbinden door een maaltijd of gespreksavond te organiseren, werkt nog beter. 

Verbinding met de rest van de gemeente

Kinderen zijn ook onderdeel van de geloofsgemeenschap. In veel kerken geeft de hele gemeente bij de doop van het kind een belofte. Het is dus van belang dat de hele gemeente zich verantwoordelijk voelt voor kinderen en jongeren. De kerkenraad kan dat stimuleren door ouderen, singles en jonge mensen actief te betrekken bij de geloofsopvoeding. Denk aan ouderen uit de gemeente die samen bidden voor kinderen en jongeren. Denk aan jonge mensen die oppassen, ingezet worden in het jeugdwerk of gekoppeld worden aan tieners of jongvolwassenen. Een andere manier is om te investeren in bijeenkomsten voor de hele gemeente waarin geloofsopvoeding op de agenda staat en gemeenteleden ontdekken welke rol zij daarin kunnen en mogen spelen.

Weinig kinderen en tieners

Ook wanneer er weinig of geen kinderen en tieners in de gemeente zijn, kun je als kerk een rol spelen in de opvoedomgeving. Veel gemeenteleden hebben een opvoedrol: grootouders, gastouders en leerkrachten. Organiseer een avond voor hen over geloofsopvoeding. Organiseer iets voor kinderen of tieners in de wijk, of leg contact met de plaatselijke school en investeer zo in kinderen.

Veel kinderen en tieners

Zijn er veel kinderen en tieners in de gemeente, maak dan als kerkenraad of jeugdraad een plan hoe je opvoeders wilt versterken. Je kunt denken aan een gemeenteavond over het thema opvoedgemeenschap, en daar ideeën ophalen van gemeenteleden hoe zij opvoeders kunnen steunen en versterken. Of denk aan het opzetten van een opvoedkring, of een parenting course voor opvoeders. 

Aan de slag

Wil je meer weten over hoe je als kerk de opvoedomgeving en opvoeders kunt versterken? Kijk dan eens naar deze methoden en materialen:

• De methode Voorleven van de HGJB: Praktische serie boekjes over doop en geloofsopvoeding. Uniek is de focus op zowel de pedagogische als bijbels-theologische kant van opvoeden. 
• De Parenting Course is een reeks van vijf bijeenkomsten waarop ouders over belangrijke opvoedthema’s en vragen in gesprek gaan.  
• Inzichten uit het onderzoek 'Dat je groeien mag'
• Serie artikelen over de verschillende vormen van geloofsopvoeding in de kerk, zoals kindernevendienst, zondagsschool, oppasdienst etc.

Op de foto: Samuel en Wim zijn lid van de Gereformeerde Kerk in Zwartsluis | fotograaf: Gijs Wessels (Qroost Beeldmakers)