Hoe de Nieuwe Kerk in Utrecht vermenigvuldigde

In de jaren negentig van de vorige eeuw, met nog maar zo’n 40 meestal oudere bezoekers, leek het erop dat de Nieuwe Kerk zou moeten sluiten. Een van de voorgangers van ds. Dirk de Bree (42), wijlen dominee Wim Bouw, berustte daar niet in. Met zijn vrouw ging hij bidden voor groei. Er ontstond een kleine gebedsbeweging. Ook bezocht het echtpaar met een paar gemeenteleden de jonge mensen in de wijk om ze te betrekken bij kerkelijke activiteiten. Langzaam groeide de gemeente, en ontwikkelde zich vooral de laatste decennia tot de levendige Nieuwe Kerk anno 2020. 

De aantrekkingskracht van deze gemeente zit in een mix van kenmerken die maakt dat veel – vooral jonge – mensen zich aangetrokken voelen. In de Nieuwe Kerk noemen ze dat ‘het DNA’ van de kerk. Dat ziet er zo uit:

1. Tot eer van God 
2. Jezus centraal
3. Ruimte voor verschil
4. Iedereen telt mee 
5. Ten dienste van stad en omgeving

1. Tot eer van God

Ds. Dirk de Bree en ds. Lydia Kansen zijn samen verbonden aan de Nieuwe Kerk. De Bree vertelt: “Er kunnen 550 mensen in het gebouw, maar niet iedereen komt elke zondag, dus misschien hadden we inmiddels wel 700 of 800 kerkgangers. Dan komt er een moment: wat nu? Gebed was tijdens die afweging heel belangrijk. We hebben echt willen luisteren naar wat Gods Geest ons te zeggen heeft. Via het bijbellezen – ‘maak alle volken tot mijn leerlingen’ –, reacties op gemeenteavonden en onze eigen gedachten kwamen we tot een visie. We moeten de groei niet voor onszelf houden, met nog een derde voorganger en nóg meer diensten, maar de groei ‘weggeven’ aan een andere gemeente, dus: vermenigvuldigen.” 

2. Jezus centraal

Geloofsgroei en daarbij het gebruik van eigentijdse media zijn belangrijke speerpunten. Uit het Visiestuk Werkgroep Groei: ‘De prediking focust op Jezus, met ruimte voor de Geest en aandacht voor de Bijbel. De preek heeft een belangrijke plaats in de eredienst. Gemeenteleden waarderen een goed eigentijds verhaal, waarin Christus centraal staat. Het gaat om een boodschap waarin de Bijbel wordt uitgelegd en betrokken wordt op het dagelijks leven. (…) Ook is de eigentijdse vorm waarin deze gebracht wordt van belang. Dit betreft bijvoorbeeld taalgebruik, liturgie en liturgische vormen, en de mix van traditioneel en modern.’

3. Ruimte voor verschil

De groei van de Nieuwe Kerk heeft ook te maken met de diverse christelijke studentenverenigingen in Utrecht. Studenten nemen elkaar mee naar de Nieuwe Kerk en blijven ook na hun studententijd actief. Mede daardoor is de groep jonge, welgestelde en hoog opgeleide mensen sterk vertegenwoordigd en dat is opmerkelijk.

Emma Veerbeek (23) is meegenomen door een zus en door leden van de christelijke studentenvereniging Navigators. De ontspannen sfeer en de verbinding tussen verschillende tradities spreekt haar aan. “Ik heb vroeger gekerkt in een evangelische gemeente, een pinksterkerk en een gereformeerde kerk. Alles daarvan komt hier samen. Er zijn diensten met een muziekband, en met nadruk op worship en aanbidding. Maar we zingen ook psalmen en gezangen bij het orgel. Er is ruimte voor verschillende meningen op basis van de Bijbel. Kinder- en volwassendoop en kinderen opdragen, het is allemaal mogelijk,” vertelt een enthousiaste Emma, die onlangs in het nabijgelegen park gedoopt is.

4. Iedereen telt mee 

Uit het Visiestuk Werkgroep Groei: ‘Er is ook ruimte voor de enkeling. Er wordt bewust geïnvesteerd in pastoraat en rond iedere kerkdienst is er de mogelijkheid om ministry (het evangelie) te ontvangen. De zondagse diensten zijn inmiddels zo vol, dat het onmogelijk is om iedereen te kennen. Het kringwerk zorgt voor verbinding.’

5. Ten dienste van stad en omgeving

Al in de tijd van dominee Bouw was de Nieuwe Kerk op de wijk gericht, vertelt Dirk de Bree. Dat heeft zich uitgebreid naar de stad en verdere omgeving. “Veel van onze gemeenteleden zijn individueel betrokken bij allerlei initiatieven, bijvoorbeeld in nachtopvang en asielzoekerscentra, of om armoede of eenzaamheid te bestrijden.” 

Uit het visiestuk: ‘We willen kerk zijn in buurt en stad. Gemeenteleden worden in diverse cursussen toegerust tot een ‘missionaire levensstijl’ en missionaire activiteiten in woord en/of daad. De Marriage Course, discipelschapscursussen en de Alphacursus zijn hier voorbeelden van.’

Vrijwilligheid

Al deze aspecten – het is Gods werk, benadrukt De Bree - hebben geleid tot een niet te stuiten groei. Hoe ging het verder? In de naastgelegen wijk staat de Wilhelminakerk, vertelt de predikant. “Deze gemeente heeft met ongeveer 50 kerkleden last van krimp en vroeg om hulp. Wij wilden dat wat bij ons goed werkt met hen delen.” Zo’n 100 tot 150 leden van de Nieuwe Kerk stapten over naar de Wilhelminakerk. Het is geen ‘overname’ maar een samenwerking: de Wilhelminakerk behoudt eigen diensten, eens in de twee weken, en de nieuwe groep is begin november 2020 in dit gebouw als zelfstandige gemeente gestart met wekelijkse diensten en het DNA van de Nieuwe Kerk. Volgens De Bree is er van bezwaren of moeiten geen sprake geweest; in het proces is de hele gemeente meegenomen en alles gebeurde op basis van vrijwilligheid.

Overgestapt

Marieke Kruithof-de Rooij (27) maakte samen met man Rikjan en dochter Saar de overstap naar ‘de nieuwe vestiging’. Ze wonen vlak bij de Wilhelminakerk. “Naar de kerk gaan in je eigen wijk is het mooiste, vooral voor de kinderen. Door zo’n nieuwe start met een klein groepje leer je elkaar ook goed kennen, want daarvoor was de Nieuwe Kerk eigenlijk te massaal geworden. Het voordeel van een kleine groep is ook dat je niet afwacht tot een ander iets doet, maar samen oppakt wat nodig is. Dat de nieuwe vestiging in onze wijk is gekomen, zien wij als gebedsverhoring.” 

Op 8 november 2020 vond de eerste dienst in de Wilhelminakerk plaats, op 15 november werd dochter Saar er gedoopt: het begin van een nieuwe ‘vermenigvuldiging’. 

Tekst: Thea Westerbeek Beeld: Sandra Haverman, Dieuwertje Photography (Emma Veerbeek) en Nieuwe Kerk Utrecht