Wat zijn de taken van de voorzitter kerkenraad?

Elke kerkenraadVerder lezenWat zijn de taken van de kerkenraad? in een gemeente van de Protestantse Kerk heeft een voorzitter. In de kerkorde wordt deze rol ‘preses’ genoemd. Omdat de voorzitter van de kerkenraad uit het midden van de kerkenraad gekozen wordt, is hij/zij een ambtsdrager. 

De voorzitter van de kerkenraad is ook voorzitter van het moderamen, het dagelijks bestuur, van een gemeente. In het moderamen zitten naast de voorzitter in ieder geval de scriba en de assessor (vervanger). De predikant maakt altijd deel uit van het moderamen. 

Taakomschrijving voorzitter kerkenraad

In de kerkorde is de taakomschrijving van de voorzitter niet helder omschreven. De kerkorde geeft wel duidelijk weer wat het speelveld van de voorzitter van de kerkenraad is. 

Zo is de kerntaak van de kerkenraad volgens de kerkorde:
De gemeente geeft gehoor aan haar roeping door onder leiding van de kerkenraad de samenhang in haar leven en werken te bevorderen en alles te richten op de lofprijzing van de Naam des Heren en de dienst aan de wereld.

Daarnaast beschrijft artikel VI van de kerkorde op hoofdlijnen wat de samenstelling, kerntaak en werkwijze van de ambtelijke vergaderingen in de kerk is. De ordinanties 4.I en 4.II werken dit verder uit. De voorzitter van de kerkenraad zou dit gedeelte van de kerkorde moeten kennen en ter harte nemen.

Goed voorzitterschap

De voorzitter van de kerkenraad speelt een belangrijke rol in het bestuurlijke reilen en zeilen van een gemeente, onder meer door het mede vormgeven van de vergadercultuur van de kerkenraad. Veel voorzitters van kerkenraden hebben leidinggevende en/of bestuurlijke ervaring vanuit een professionele werkomgeving en/of vrijwilligerswerk. Dat is vaak een pre, maar leidt niet automatisch tot ‘goed voorzitterschap’. 

Geestelijk leidinggeven

Naast het organisatorisch goed leiden van een vergadering is het namelijk cruciaal dat een voorzitter zich ook bewust is van het feit dat hij/zij ten dienste staat van het ‘geestelijk leiderschapVerder lezenWat is geestelijk leidinggeven?’ van de kerkenraad als geheel. De predikant vervult hierin een waardevolle rol vanwege zijn of haar expertise op dit vlak. Hij/zij kan de kerkenraad voorgaan in het samen luisteren naar het Woord en de Geest. 

De predikant kan bijvoorbeeld vragen stellen over de diepere bedoeling van een agendapunt. Hoe het raakt aan de identiteit van de gemeente en aan Gods missie. Daarmee gaat de predikant niet op de stoel van de voorzitter zitten, maar heeft wel een essentiële inbreng. Een goede voorzitter geeft hier voldoende ruimte aan. 

Vergadercultuur

Een goede vergadercultuur is gebaseerd op drie invalshoeken. Als het goed is komen deze steeds aan de orde:

• De mens - Doet ieders inbreng ertoe? Wordt er naar elkaar geluisterd? Kan iedereen aan het woord komen? Is er zo nodig even aandacht voor de persoonlijke omstandigheden van mensen, voor het individu in het geheel van de vergadering en voor de onderlinge verhoudingen?
• De taak - Weet iedereen, ook van elkaar, welke taak men heeft? Is er van daaruit een verbinding met het geheel van de (visie op de) geloofsgemeenschap? Is deze taak en is die verbinding zo af en toe onderwerp van gesprek?
• De zaak - Is het bredere geheel van de gemeente in beeld? Daar is het allemaal om begonnen. Waarom is de gemeente er? Past wat eenieder doet daarbinnen, op dit moment, op deze plaats?

Het is vooral de taak van de voorzitter om ervoor te zorgen dat er een goede balans is. Maar het is de verantwoordelijkheid van de hele vergadering dat dit ook gebeurt.

Lerende cultuur

Goed voorzitterschap stimuleert tevens een lerende cultuur in de kerkenraad. Een vergadercultuur waarin ruimte is voor open discussie en dialoog. Hier is een nieuwsgierige en kritisch-onderzoekende houding voor nodig. Een cultuur waarin ruimte is om fouten te maken en te experimenteren, en waarin ieders ‘stem’ serieus genomen wordt. Nogal wat conflicten in gemeenten zijn te herleiden tot het functioneren van de kerkenraad en tot de dynamiek tussen predikant en kerkenraad. Goed voorzitterschap kan hierin preventief werken. 

Valkuilen

Het voorzitterschap van de kerkenraad kent een paar valkuilen.

• Een voorzitter managet de kerk zoals hij/zij dat wellicht uit het werkzame leven gewend is, terwijl het in de kerk ook draait om ‘geestelijk leiderschap’. 
• Een voorzitter denkt in zijn of haar eentje leiding te moeten geven aan de kerkenraad. Terwijl dat - ook volgens de kerkorde - een gezamenlijke verantwoordelijkheid van het moderamen is (waarbij ieder een eigen rol vervult, inclusief de predikant). 
• Een voorzitter denkt dat beslissingen worden genomen op basis van ‘de meerderheid van stemmen’. De kerkorde stuurt echter aan op ‘eenparige’ (eensgezinde) besluitvorming.

Kansen

Daarnaast kent het voorzitterschap ook kansen. 

• Je kunt als voorzitter een belangrijke bijdrage leveren aan een goede vergadercultuur in en teamvorming van de kerkenraad, ter voorkoming van ‘gedoe’ en ‘conflicten’.
• Het voorzitterschap van de kerkenraad heeft de extra dimensie van ‘geestelijk leidinggeven’. Spiritualiteit mag volop meedoen in het leidinggeven.
• Er zijn veel inzichten uit de organisatie- en veranderkunde die je kunt toepassen in het leidinggeven aan en door de kerkenraad.

Training voorzitter kerkenraad

Voor beginnende voorzitters van kerkenraden is er een praktische training die zich richt op een aantal basics om de rol van voorzitter goed te kunnen vervullen. Zo wordt onder meer aandacht besteed aan Bijbelse en andere identificatiefiguren rond leiderschap. Ook wordt het speelveld van de voorzitter in kaart gebracht, en worden modellen en methoden voor leidinggeven en besluitvorming aangereikt.