Kerk & Communicatie
Van kerkblad tot kerkapp: communicatie behoort tot het hart van een bloeiende gemeente. Communicatie-expert Eric van den Berg neemt ze stuk voor stuk onder de loep.
Beeld, beeld, beeld en nog eens: beeld. Voor een kerk waar het Woord centraal staat, is dat best een uitdaging. Daarom staan we stil bij de rol van foto’s voor het kerkblad, de nieuwsbrief, de website en de socials.
Fotograferen is schrijven met licht. Maar kerken zijn vaak donker of hebben lastige lichtinvallen. Ik vroeg Maarten Boersema, predikant en kerkfotograaf - hij verzorgt de rubriek ‘In beeld’ in #protestant - hoe hij daarmee omgaat. Hij begon in het Noord-Friese Blije het fotoproject Blije Kerk, dat een boekpublicatie werd. Later, toen hij als predikant in de Leidse Herengrachtkerk ging werken, kwam er de website Beeldspraak: voor elke zaterdag en zondag een foto om aan het evangelie te verbinden. En daarnaast een soort beeldmeditatie van zijn hand dat hij ‘een weekenddagboek voor beelddenkers’ noemt.
Boersema vindt dat een goede foto vooral tijd vraagt. “Een goede foto, zeker in een kerk, neem je niet in vijf minuten, daar moet je meer tijd voor uittrekken. Belangrijker nog dan het lichtspel, en dus nadenken over sluitertijd, diafragma en dergelijke, is misschien nog wel het perspectief. Dat maakt namelijk of een foto spannend en intrigerend wordt of saai en voorspelbaar. De mensen van kerkfotografie.nl zijn heer en meester in kerkfoto’s. Zij maken foto's als zijn het schilderijen. De kunst is om te spelen met het licht en daar de tijd voor te nemen.”
Tip 1: De gewone gemeente vastleggen
Met Blije Kerk legde Boersema de alledaagsheid van de geloofsgemeenschap vast. Dat kunnen meer kerken doen: je laat er de kern van je gemeenschap mee zien. Dat hoef je niet te ensceneren, gewoon registreren is genoeg. Het grote voordeel daarvan is: je hoeft geen wereldfotograaf als Erwin Olaf of Anton Corbijn te zijn. Leg vast wat je ziet en neem daarvoor de tijd. Boersema: “Het gaat allereerst om vertrouwen. Het kost soms tijd om dat te krijgen, maar het betaalt zich wel uit. Ik ben bescheiden aanwezig, op de achtergrond, zodat het fototoestel mensen en activiteiten niet te zeer uit evenwicht brengt. Daarnaast vraagt ook de alledaagse verbeelding tijd. Ik kom geregeld bij mensen die ik fotografeer én interview. Het is voor mij veel eenvoudiger om iemand aan het einde van een interview van een uur te fotograferen, dan na een kennismaking van vijf minuten.”
Tip 2: Rituelen vastleggen
Naast mensen, de levende stenen, kun je ook de heilige momenten in de gemeenschap vastleggen, de eredienst, de rituelen, de sacramenten. Ook hierin past bescheidenheid en een rol op de achtergrond. Niets zo storend als een fotograaf met een enorme toeter op zijn buik die lukraak alles vastlegt. Kies de stille rol. Boersema grapt dat je dan soms wat andersoortige foto's krijgt. Hij hamert erop dat je vooraf de instellingen van je camera op orde hebt. “Daardoor kun je tijdens het moment zelf, dat meestal niet lang duurt, 'toeslaan'. En overleg van tevoren wat je wel en niet vast kunt leggen.”
Tip 3: Gebruik deze aandachtspunten
Wees niet al te kritisch op de fotografen uit je gemeente en wees dankbaar dat ze er zijn en doen wat ze kunnen. Boersema vindt dat als predikant en fotograaf belangrijk: “In de kerk ben ik maar wat blij met het werk van vrijwilligers. Wat betreft fotografie binnen lokale kerken of parochies ben ik dus niet al te kritisch. Wel zeg ik vaak: less is more. Dus liever één goede foto dan drie matige.”
In workshops over beeldgebruik deelt hij deze aandachtspunten:
- Gebruik de gulden snede: dit deelt je foto in een goede compositie. Rembrandt en andere Hollandse meesters gebruikten deze uitsnede al.
- Geen ruis in de foto: zorg dat er geen afleiding in de foto zit. Breng liever een detail in beeld en laat de randverschijnselen – een tafel, een schouder, een achterhoofd – buiten beeld.
- Vraag toestemming: vraag altijd toestemming aan de gefotografeerde of de foto gebruikt mag worden. Niets zo vervelend als je daar achteraf gedoe over krijgt.
- Liever geen (gratis) stockfoto’s: als je het over geloofsgemeenschappen hebt, dan gaat het om geleefd geloof op een bepaalde plek en plaats. Met stockfoto's laat je daar weinig van zien.
Tip 4: Laat je inspireren
Boersema is best gecharmeerd van de fotografie van Mozaïek. “Als je kijkt naar hun websites, zie je dat zij goed hebben begrepen hoe je fotografie met echte mensen als visitekaartje op je website kunt gebruiken. Het zou me niets verbazen als dat landelijk is gebeurd.” Zo ken je vast ook andere kerkwebsites of -bladen waar mooie foto’s worden gebruikt.
Tip 5: Wees creatief
Kies eens wat anders dan een foto van een opengeslagen bijbel of een kiekje van mensen die koffiedrinken of eten met de mond wijd open. Snijd foto’s uit als je ze als banner op je website plaatst. Denk er bij het maken van de foto aan dat als deze wordt uitgesneden, mensen onthoofd kunnen worden, of dat de balans verdwijnt.
Tip 6: Neem eens een andere invalshoek
Denk na over een verrassend perspectief. Soms zijn foto's die niet op ooghoogte genomen zijn net iets verrassender en spannender. Ga eens door je knieën (kikvorsperspectief) of sta eens op een stoel of een trapleertje (vogelperspectief).
Lees meer in de serie Kerk & Communicatie:
Illustratie: Marijke ten Cate
