Uitleg & Achtergrond
In deze serie zijn artikelen gebundeld die een bepaald onderwerp uitleggen of achtergrondinformatie bieden.
Waarom denk je dat een preek anders is dan een ‘gewoon’ praatje of een lezing? Ervaar je wel eens iets van God tijdens de preek? Wat kun je daarover vertellen? Het zijn niet de meest gemakkelijke vragen om te beantwoorden, maar ze leveren wel prachtige gesprekken met jongeren op. De afgelopen jaren sprak ik met jongeren, predikanten en jeugdleiders en ontdekte dat het thema 'betrokkenheid van jongeren bij de preek' gewoon soms anders kijken vraagt.
Het thema ‘jongeren en prekenZie ook de werkvorm 'jongeren en de preek', gemaakt door de HGJB, IZB en Protestantse Kerk’ raakt veel gemeenten. In bijna elke gemeente wordt op zondagochtend gepreekt en een groeiend aantal gemeenten heeft te maken met jongeren voor wie de vanzelfsprekendheid om op zondagochtend naar de kerk te gaan minder geworden of zelfs verdwenen is. Dit betekent ook dat de jongeren die wél op zondagochtend hun bed uit komen - wellicht niet elke week - daar vaak zelf voor kiezen. De ervaring leert dat ze vaak graag in gesprek gaan over geloven en kerk, als dit op een open manier gebeurt. In de protestantse traditie zien we de preek als een dialoog. Vanuit deze wisselwerking kunnen teksten tot leven komen: woorden worden Woord. Juist vanwege deze samenwerking is het gesprek tussen predikant en jongeren zo belangrijk. Voor een vruchtbaar gesprek over de preek met jongeren, is het goed om eens anders naar dit thema te kijken. Hieronder drie inzichten die helpen verder te kijken dan ‘saaie en lange preken’ of ‘ongeïnteresseerde jongeren’.
De preek als maaltijd
Waar ging de preek van afgelopen zondag over? Weet u het nog? Waarschijnlijk niet meteen, zoals u ook niet meteen kunt vertellen wat u gisteravond at. De preek zien als maaltijd helpt zowel de grote waarde ervan te zien, als het belang van dat éne moment te relativeren. Zoals een stabiel patroon van voedzame, evenwichtige en aantrekkelijke maaltijden helpt om kinderen en jongeren gezond op te laten groeien, zo helpt een stabiel patroon van voedzame, evenwichtige en aantrekkelijke preken de geestelijke gezondheid van kinderen en jongeren te laten groeien en op peil te houden. Net als bij maaltijden is herhaling cruciaal - niet elke dag hetzelfde natuurlijk, maar wel het aanhouden van een gezond eetpatroon. Slechte preken of het ontbreken van geestelijk voedsel zorgen op lange termijn voor ondervoeding. Tegelijkertijd hoeven we niet álles van de preek te verwachten. God spreekt ook - misschien juist - buiten de preek, zoals wellicht ook juist die bijzondere picknick op het strand je altijd is bijgebleven, of die ene uitspanning die precies opdoemde toen je na een lange wandeling bijna omviel van de honger. Deze ervaringen maken de dagelijkse maaltijd niet minder relevant. Laten we de wekelijkse preek ook zo bekijken. Het is goed om richting jongeren zowel het belang van het gewone te benoemen áls de waarde van het bijzondere. Vertel bijvoorbeeld zelf eens waarderend over de predikant in uw jeugd en de invloed die hij of zij had. Moedig jongeren aan om buiten de deur te kijken, maar ook om eens te bedenken welke waardevolle levenslessen ze meekrijgen in de thuisgemeente.
Kerk als thuisplek voor jongeren
In vrijwel elk gesprek dat ik met jongeren over de preek heb, gebeurt het. Ze slaan enthousiast aan het brainstormen op de vraag hoe zij de ideale preek voor zich zien, maar vroeg of laat zegt iemand: “Ja, maar dat vinden de ouderen vast niet leuk.” De gedachte of hun, soms wilde, ideeën ook aantrekkelijk zijn voor ouderen is nooit ver weg. Onder deze bescheidenheid proef ik het idee dat de kerkdienst eigenlijk niet van hen is. Om in het beeld van de maaltijd te blijven: een kerkdienst ‘proeft’ niet als neerploffen aan de tafel thuis, maar als een etentje bij je opa en oma. Dat is ook vertrouwd, maar als kleinkind geef je toch iets minder eerlijk je mening en neem je de ouderwetse recepten voor lief. Ach ja, zo doet oma dat nu eenmaal. Thuis eten we wel weer normaal.
Jammer, want het zou zo mooi zijn als de kerkdienst een thuisplek voor jongeren is. Een plek waar ze weten: wat wij vinden, doet ertoe! Niet dat alles op maat voor jongeren gesneden hoeft te zijn - als het goed is, is de gezinsmaaltijd dat ook niet - maar wel een thuis voor hen.
De preek gebeurt niet alleen tijdens de preek
Onlangs was ik te gast in een paar gemeenten waar de predikant met een groep jongeren aan de slag was gegaan met tips om de betrokkenheid van jongeren bij de preek te vergroten. Ik vroeg aan jongeren of en wanneer ze God tijdens de preek ervoeren. Veel verhalen over Godservaringen tijdens het moment van de preek haalde ik niet op. Maar toen ik vroeg over de relatie met de predikant, over de voorbereiding van een preek of het aandragen van thema’s, gebeurde er wat. De verhalen kwamen los. “Oh ja”, vertelde een meisje: “ik weet nog dat we het op catechese over dit thema hadden en dat het terugkwam in de preek.” Een ander zei: “Mijn predikant heeft echt interesse in mij en staat open voor mijn suggesties. Dat hoor je terug in haar preken.” Een thema dat in de week na de preek terugkomt op catechese, of een predikant die luistert naar jongeren en op hun vragen ingaat tijdens de preek: jongeren zullen dit niet altijd linken aan het moment dat de preek gehouden wordt, maar het heeft wel alles met elkaar te maken.
Drie keer anders kijken: van exquise maaltijd naar gewoon goed dagelijks brood. God geeft beide en vraagt ons het tweede te ontvangen uit Zijn hand. Ik geloof dat het zowel voor predikanten als voor jongeren heilzaam is om zo de preek te leren kennen: heilzaam voedsel voor onderweg.
