De kerk als geloofsgemeenschap is bedoeld als plek waar mensen van alle generaties zich thuis weten. Dat vraagt erom te investeren in de verbinding tussen de verschillende leeftijdsgroepen in de kerk. Op basis van onderzoek zijn zes kernwaarden geformuleerd die voor kinderen en jongeren essentieel zijn voor hun verbondenheid met de kerk.
Generaties in de Bijbel
In de Bijbel zien we dat alle generaties belangrijk zijn. Niet alleen ouderen hebben een taak, maar ook kinderen en jongeren. Denk maar aan Samuel die aan het volk Gods boodschap moest overbrengen. Of aan Mirjam, die op de Egyptische prinses af stapte en ervoor zorgde dat haar broertje Mozes gevoed werd door zijn eigen moeder. In het Nieuwe Testament lezen we van een jongen die vijf broden en twee vissen aanreikte waarmee Jezus een hele menigte te eten gaf. En Jezus zelf stelde kinderen als voorbeeld voor volwassenen. Heel duidelijk wordt het belang van alle generaties in Joël 3, waar staat: ik zal mijn geest uitgieten over al wat leeft. Jullie zonen en dochters zullen profeteren, oude mensen zullen dromen dromen, en jongeren zullen visioenen zien; de hele geloofsgemeenschap wordt hier ingeschakeld in het verhaal van God.
Vóór hen, niet mét hen
In veel gemeenten staat het jeugdwerk apart van de rest. Er is een kinder(neven)dienst, een tienerdienst, een kinderkerstfeest en op de gemeentedag een apart programma voor kinderen en tieners. Wanneer er iets voor kinderen georganiseerd wordt, wordt dat vooral vóór hen georganiseerd en niet mét hen.
Diverse leeftijdsgroepen
Het is belangrijk dat kinderen en jongeren in de kerk anderen van hun leeftijd leren kennen en vriendschappen met hen sluiten. Het is alleen niet wenselijk als kinderen in de kerk vrijwel niemand anders spreken dan leeftijdsgenootjes. Het is juist waardevol als ze met andere gelovigen van diverse leeftijdsgroepen in gesprek gaan over wat geloven betekent in het dagelijks leven, en dat ze de ouderen niet alleen kennen van de afkondiging over het ouderenuitje. Andersom is het voor ouderen van betekenis als ze met kinderen en jongeren spreken over geloven.
Kerk als thuisplek
Op basis van onderzoek onder gemeenten van de Protestantse Kerk en ervaringen van kerken in binnen- en buitenland blijkt dat het voor kinderen en jongeren voor hun verbondenheid met de kerk als geloofsgemeenschap essentieel is dat:
- Volwaardigheid: ze worden gezien als gelijkwaardige en volwaardige gelovigen;
- Impact: hun aanwezigheid zichtbaar invloed heeft op het geheel;
- Veiligheid: ze zich fysiek en emotioneel veilig weten;
- Talent: hun talent wordt gezien en benut;
- Verbondenheid: ze in betekenisvolle verbinding staan met andere generaties, waar sprake is van wederkerigheidsrelaties tussen de generaties;
- Empathie: alle generaties actief hun best doen om zich in te leven in elkaars leef- en belevingswereld.
Deze zes kernwaarden vormen samen het palet van ‘kerk als thuisplek voor kinderen en jongeren’.
1. Volwaardigheid - Als gelijkwaardige en volwaardige gelovigen
Door de doop worden in de protestantse traditie alle kinderen en volwassenen die willen toetreden tot het christelijk geloof opgenomen in de gemeente van Christus (de kerk). Daarmee worden zij gelijkwaardig aan elkaar als naamdragers van Christus en als broeders en zusters in het lichaam van Christus: de (kerkelijke) gemeente.
Zelfs als kinderen nog piepjong zijn, kun je met hen in gesprek of in contact zijn over geloven. Je kunt met hen spreken over hun godsbeeld, hun beeld bij een bijbelverhaal, hun vragen over het doen en laten in de kerk, of hun antwoorden op levensvragen. Vaak laat de blik van een jeugdig iemand een volwassene met nieuwe ogen kijken naar het voor hen bekende. Door je als volwassene open te stellen en te laten raken door de inzichten van kinderen en jongeren blijft je eigen perspectief levend en groeien. Het is belangrijk om kinderen en jongeren binnen de gemeente niet te zien als een object maar als subject dat zelf ontdekt en construeert.
2. Impact - Zichtbare invloed op het geheel
Het is van belang om kinderen en jongeren uit te dagen en hen de gelegenheid te bieden dingen op te pakken die echt bijdragen en kleur geven aan de gemeente. Door hun te gunnen dat ze hun eigen ideeën mogen uitwerken en hun daarbij verantwoordelijkheid te geven, worden ze actief betrokken bij de hele gemeente. En deze verantwoordelijkheid moet uitstijgen boven het niveau van ‘klusjes voor de kinderen’ of taken die anderen in de kerk niet willen doen. Door ruimte en verantwoordelijkheid te geven, ook op beslismomenten, bouw je aan het (zelf)vertrouwen van kinderen en jongeren, en investeer je niet alleen in de kerk van nu maar ook in de kerk van de toekomst. Denk aan kinderen betrekken bij het plan voor de verbouwing van de kerk, bij een beroepingscommissie, bij de kerkenraad of een jeugdraad. Coaching en begeleiding is dan op z’n plek zodat ze ook leren deze verantwoordelijkheid te dragen.
3. Veiligheid - De gemeente als veilige plek
Veiligheid is een van de pijlers voor een vaste basis onder je bestaan. Als kind/jongere moet je je volledig kunnen verlaten op je opvoeders en je omgeving. Veiligheid is afhankelijk van voorwaarden in de materiële sfeer (letterlijk een veilige plek waar je mag zijn en waar je je prettig voelt) en in intermenselijke contacten (waarbij grenzen worden gerespecteerd en ruimte is voor diversiteit). Naar elkaar luisteren, respect voor elkaars mening, afspraken nakomen, grenzen bepalen, het hoort allemaal bij veilig samenwerken. Verschil van mening mag er zijn, ook binnen de gemeente. Meningen moeten zonder schroom of voorbehoud kunnen worden geuit, ongeacht of het om de mening van een meerderheid of een minderheid gaat, of van een oudere of een jongere.
4. Talent - Het talent zien en benutten
Het is belangrijk dat kinderen en jongeren de ruimte ervaren om hun kwaliteiten te ontdekken, te ontwikkelen en in te kunnen zetten. Ze zijn niet ‘de consumenten’ van de activiteiten die door volwassenen zijn bedacht, ze zijn met hun talenten en inzet van betekenis binnen die activiteiten. Door het zien en benutten van het talent van kinderen en jongeren voor activiteiten en rollen in de gemeente kunnen zij groeien in leiderschap, raken ze betrokken en dragen ze verantwoordelijkheid.
5. Verbondenheid - Betekenisvolle verbinding met andere generaties
Generatiebewustzijn is het besef dat iedere generatie bestaat - en alleen kán bestaan - te midden van andere generaties. Jong en oud staan op elkaars schouders. Dit besef heeft een grote verbindende kracht. We staan allemaal ergens op de doorgaande lijn, het grotere verhaal van opeenvolgende generaties.
Tussen de generaties
Als mensen van verschillende generaties met elkaar in gesprek gaan, ontstaat begrip en respect voor elkaar. Omdat generaties verschillend in het leven staan en verschillende dingen hebben geleerd, kunnen zij iets voor elkaar betekenen. Intergenerationele activiteiten maken verschillen tussen generaties productief en helpen om zicht te krijgen op de gemeenschappelijke belangen, ook binnen de kerk. Deelnemers ervaren plezier in de ontmoeting met andere generaties. Zij merken dat het contact hen iets waardevols oplevert en ontdekken ook hun ‘toegevoegde waarde’ ten opzichte van andere generaties.
6. Empathie - Zich actief inleven in elkaars leef- en belevingswereld
Kinderen en jongeren zijn op zoek naar- en willen graag onderdeel zijn van - plekken waar ze zich geliefd, gezien en geaccepteerd weten. Een plek waar ze inlevende en meevoelende volwassenen om zich heen hebben. Volwassenen die zich toewijden om hun wereld te begrijpen, die geïnteresseerd zijn in hoe zij naar de wereld kijken, wat hun behoeften zijn en welke (levens)vragen ze hebben. De gemeente is een plek waar kinderen, jongeren en volwassenen zich willen verplaatsen in elkaars leven, in plaats van elkaars leefwereld te veroordelen. Dit is niet hetzelfde als alles goed vinden of overnemen. Liefde geeft ook ruimte voor feedback en confrontatie, om te kunnen groeien in geloof.
Omslag in denken en handelen
De kerk als thuisplek voor kinderen en jongeren vraagt erom anders te kijken naar de verbinding tussen de generaties. Doelbewust bouwen aan zo’n ‘thuisplek’ is iets van de lange adem en vraagt telkens opnieuw om bewuste keuzes, om regelmatig te spiegelen, het goede te behouden en waar nodig dingen aan te scherpen.
Kinderen en jongeren betrekken
Zo’n omslag hoeft niet direct heel groot te worden aangepakt. Begin bij iets wat zich goed leent om op te pakken, iets wat zonder al te veel overleg vormgegeven kan worden. Zoals de organisatie van een gemeentedag. Betrek de kinderen en jongeren vanaf het begin bij de voorbereiding zodat hun ideeën een plek krijgen binnen het geheel. Organiseer deze gemeentedag zo dat iedereen van elke generatie op zijn of haar manier mee kan doen.
Een stap verder is nadenken over hoe kinderen en jongeren structureel een rol kunnen krijgen in de beslismomenten van de gemeente.
Als je ontdekt dat het met een paar van de zes kernwaarden goed lukt, probeer dan ook de andere kernwaarden aandacht te geven. Zo wordt de gemeente meer en meer een ‘thuisplek’ voor kinderen en jongeren, én voor de andere generaties.
Quickscan
Ben je benieuwd in hoeverre jouw gemeente op dit moment een thuisplek is voor kinderen en jongeren? Doe dan de GRATIS quickscan. Deze geeft je op een snelle en eenvoudige manier inzicht waar je nu als gemeente staat. De eindscore van je scan is een mooi startpunt voor een goed gesprek binnen je gemeente, werkgroep of kerkenraad. Je ontvangt de uitslag direct per mail.
