In haar vergadering van 20 april besloot de generale synode unaniem dat een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) per 1 juli 2025 verplicht wordt voor medewerkers en vrijwilligers van lokale gemeenten binnen de Protestantse Kerk. Daarnaast moeten twee vertrouwenspersonen worden aangesteld.
De Protestantse Kerk wil een veilige kerk zijn. Daarom besloot de generale synode in november 2022 aan het Generale College voor de Kerkorde (GCKO) te vragen om voorstellen te doen voor een regeling voor het aanstellen van vertrouwenspersonen en een regeling die predikanten, kerkelijk werkers en ook vrijwilligers en ambtsdragers verplicht tot het hebben van een Verklaring Omtrent Gedrag. Een VOG is een verklaring van het Ministerie van Justitie en Veiligheid waaruit blijkt dat iemands gedrag geen bezwaar vormt bij het uitoefenen van een nieuwe taak of functie in de samenleving.
Consideraties
Naar aanleiding van de voorstellen van het GCKO heeft de generale synode in april 2023 een nieuwe generale regeling omtrent ‘Veilige gemeente’ vastgesteld. Uitgangspunt daarvan is dat lokale kerkenraden het gesprek in de gemeente stimuleren om gezamenlijk zorg te dragen voor een klimaat waarin iedereen zich veilig kan voelen. Daarbij werd afgesproken dat deze regeling pas in werking kon treden nadat kerkenraden en classicale vergaderingen hun mening hadden gegeven over deze wijzigingen. Deze zogenaamde consideraties hebben in de afgelopen maanden plaatsgevonden, zodat in de synodevergadering van 20 april jl. een definitief besluit kon worden genomen.
Belang van veilige kerk
Na een gesprek in deze vergadering besloot de synode unaniem dat de verplichte VOG er moet komen. Diaken Ten Hoeve-Lafeber, synodelid namens de classis Fryslân, vindt het belangrijk dat een VOG verplicht wordt. “Het aanvragen kost tijd en is misschien veel werk, maar je kunt bepaalde zaken ermee afdekken.” Ds. Rianne Veenstra, synodelid namens de classis Overijssel-Flevoland, is ook groot voorstander. “Het is geen zware last om dit te regelen als kerk. Het is een kwestie van het opvragen van e-mailadressen van vrijwilligers door de scriba, waarna de VOG online kan worden aangevraagd. Het zou een teken zijn van slecht beleid als we - omdat we met elkaar staan voor een veilige kerk - niet doen wat in onze samenleving allang gewoon is geworden en wat in onze kerk allang geregeld had moeten zijn.” Ouderling Vrijhof, synodelid namens de classis Groningen-Drenthe, vertelt hoe haar gemeente is begonnen met het uitrollen van het ‘veilige kerk’-beleid. “We hebben het contact met de vertrouwenspersonen opgefrist en een gedragscode opgesteld. De kerkenraad begon met het ondertekenen daarvan, en langzamerhand vragen we onze vrijwilligers dat ook te doen.”
Verplichte VOG per 1 juli 2025
Vanaf 1 juli 2025 is de Verklaring Omtrent Gedrag verplicht voor alle medewerkers en vrijwilligers binnen de Protestantse Kerk en haar gemeenten. Tot de genoemde personen die zo’n VOG moeten hebben behoren in ieder geval alle ambtsdragers, alle anderen die namens de gemeente pastorale taken hebben, functies waarin men regelmatig (bege)leiding geeft aan minderjarigen of kwetsbare mensen en voor vertrouwenspersonen.
Lokale kerkenraden dragen zorg voor de aanvragen van de verklaring. De hoeveelheid werk daarvoor is beperkt: een registratiesysteem (wie heeft de VOG nodig en wanneer is deze ontvangen) is voldoende. Kerkenraden moeten zich eenmalig aanmelden bij Justis om in aanmerking te komen voor een gratis VOG en daarna doorgeven wie een VOG nodig heeft. De betrokkenen krijgen vervolgens per e-mail een uitnodiging om de VOG aan te vragen.
Aanstellen vertrouwenspersonen
Daarnaast geldt per 1 juli 2025 dat protestantse gemeenten - al of niet in samenwerking met andere (wijk)gemeenten - ten minste een man en een vrouw als vertrouwenspersoon aanstellen. De vertrouwenspersonen bieden een luisterend oor aan degenen die met verhalen, vragen of meldingen met betrekking tot de veiligheid in de gemeente komen, adviseren over eventueel te nemen stappen en geven gevraagd en ongevraagd advies aan de kerkenraad rond gesignaleerde knelpunten. Vertrouwenspersonen worden aangesteld voor een periode van vier jaar. Deze periode kan telkens worden verlengd en kan zowel door de kerkenraad als door de vertrouwenspersoon tussentijds worden beëindigd.
Implementatie in gemeenten
Er leefden in de synode nog wel vragen over de implementatie van de regeling in de lokale gemeenten. Jurjen de Groot, directeur van de dienstenorganisatie, antwoordt dat een implementatieplan in de zomer van 2024 klaar is. “De gemeenten zullen goed worden meegenomen in welke stappen er gezet moeten worden.”
