De pioniersreis
Dit is één van de artikelen in een serie rond twaalf kernthema’s voor proefplekken. Proefplekken zijn diverse soorten aanvullende kerkplekken naast de gevestigde gemeenten, met een missionaire focus.
De onderliggende principes van pionieren, zijn echter breder toepasbaar. Met hier en daar een eenvoudige vertaalslag zijn de artikelen ook zeer geschikt voor gemeenteontwikkeling in het algemeen.
Het beeld voor de proefplek is een windbuggy die een weg aflegt; de pioniersreis. Viervoudig luisteren is een van de aandachtsgebieden bij het begin van de reis. Daarnaast staat het zeil symbool voor goed blijven luisteren tijdens de reis.
Een oproep aan kerkenraden en (voormalige) pionierteams om te blijven bijdragen aan de groei van de kerk als brede beweging van hoop voor de wereld.
Wat is 'doorgaan en delen'?
'Doorgaan en delen' is de Nederlandse vertaling van 'do it again'. Dat is het laatste thema van de pioniersreis, zoals die ontwikkeld is in de Engelse Fresh Expressions beweging. Het gaat bij dit thema niet alleen om de ‘instandhouding’ van een nieuwe kerkplek of kerkelijke gemeente. Het gaat vooral om de ‘vermenigvuldiging’ daarvan. Door een nieuwe proefplek te (helpen) starten of door tenminste geleerde lessen en ontwikkelde concepten te ‘delen’.
De metafoor van een appelboom illustreert dit mooi. Een appelboom kun je planten om te genieten van de appels of van de schaduw. Maar door de appels te ‘delen’ kun je bijdragen aan de groei van een hele boomgaard. In de pionierende beweging van proefplekken gaat het vooral om dat laatste: steeds meer ‘vruchtdragende bomen’ die alvast iets van Gods nieuwe wereld zichtbaar en ervaarbaar maken.
Een mooie Bijbelse belofte bij dit thema is: 'U zult vrucht dragen door al het goede dat u doet, uw kennis van God zal groeien en u zult door zijn luisterrijke macht de kracht ontvangen om alles vol te houden en alles te verdragen.' (Kolossenzen 1:10-11)
Bijbelse principes
Het principe van ‘doorgaan en delen’ heeft diepe Bijbelse wortels. Aan Abraham beloofde God dat hij gezegend zou worden én dat zijn nageslacht een zegen zou zijn voor alle volken op aarde. Dit principe keert telkens terug in de Bijbel. Ook de kerk, als nieuwtestamentisch volk van God, wordt gezegend om die zegen vervolgens weer te delen met andere volken en bevolkingsgroepen.
Delen gaat in de Bijbel vaak samen met breken. Je moet iets van jezelf (op)geven om met anderen te kunnen delen. Jezus deed dit met zijn goddelijkheid en met zijn leven als mens. Zijn leerlingen leerden dit principe tijdens de wonderbaarlijke voedsel-vermenigvuldiging. Het weinige dat ze hadden moesten ze (op)geven om het door Jezus en onder Gods zegen te laten breken met het oog op delen. Deze trits van (op)geven, breken en delen bleek onder Gods zegen te leiden tot overvloed in plaats van tekort.
Nog een belangrijk Bijbels principe bij ‘doorgaan en delen’ is, dat navolgers van Jezus samen een ‘koninklijk priesterschap’ vormen. Daarmee hebben zij een dubbele roeping: verering & gebed (priesterlijk) en dienst & getuigenis (koninklijk). Alleen wanneer deze koninklijke en priesterlijke roeping blijven samengaan, blijft het delen doorgaan en blijft de kerk in beweging.
Lessen uit de kerkgeschiedenis
De kerkgeschiedenis laat met betrekking tot ‘doorgaan en delen’ een terugkerend patroon zien. Hiervoor kan een vulkaan als metafoor gebruikt worden. Als een vulkaan uitbarst, dan stroomt er magma uit. Maar na verloop van tijd koelt deze vurige stroom af en versteent het magma. Dan is er een nieuwe uitbarsting nodig om de stroom weer op gang te brengen. Zo zijn er ook telkens kerkelijke vernieuwingsbewegingen nodig om de christelijke beweging van hoop weer op gang te brengen.
De eerste gemeente in Jeruzalem werd door Geestkracht en vervolging vermenigvuldigd. Deze combinatie van gezegend en gebroken worden leidde tot nieuwe kerkplekken bij steeds meer volken en bevolkingsgroepen. Zo ontstond in de vroege kerk een ‘cultuur van vermenigvuldiging’. Daarin was 'vruchtdragen' belangrijker dan 'voortbestaan'.
De eerste gemeente werd na 40 jaar alweer opgeheven, toen Jeruzalem werd verwoest. Maar de beweging van hoop bleef doorgaan. Zij het met horten en stoten. Regelmatig kwam de beweging namelijk weer tot stilstand. Gevestigde kerken koelen af en hebben de neiging om te verstenen, zoals in het beeld van de vulkaan. Maar gelukkig volgen er dan ook steeds weer 'vulkaanuitbarstingen' in de vorm van kerkelijke vernieuwingsbewegingen.
De huidige situatie
Een voorbeeld van zo’n vernieuwingsbeweging is de Engelse Fresh Expressions beweging. Die is inmiddels uitgegroeid tot een internationale en interkerkelijke beweging. In Nederland werd dit de Pionierende Beweging van Proefplekken. Gevestigde kerken maakten deze ‘vulkaanuitbarsting’ mogelijk en doen dat nog steeds. Zij zijn daarmee gaan delen terwijl ze zelf doorgaan.
Bij de meeste proefplekken ligt het accent nu vooral nog op doorgaan. Het delen van geleerde lessen gebeurt wel, maar het starten van nieuwe proefplekken door kerkplekken die al wat langer bestaan, gebeurt nog niet vaak. Hiervan zijn slechts enkele voorbeelden te noemen. Dit roept de vraag of het veel proefplekken zal lukken om te blijven stromen als magma. Of ze delend in beweging blijven en doorgaan tot voorbij het eigen voortbestaan.
Dezelfde vraag kan gesteld worden bij gevestigde gemeenten die nog niet aan de wieg hebben gestaan van een nieuwe kerkplek. Gelukkig zijn er gemeenten die een proefplek mogelijk maken of die zichzelf anders vermenigvuldigen. Maar sommige gemeenten zijn zo gericht geraakt op het eigen doorgaan, dat ze niet meer toekomen aan delen.
Helpende factoren
De volgende factoren kunnen nieuwe kerkplekken en gevestigde gemeenten helpen om balans te vinden tussen ‘doorgaan en delen’:
- Verbinding met God blijven zoeken
- Inspelen op wat God zelf bewerkt
- Blijven luisteren in de omgeving
- Duurzame structuren opbouwen
- Investeren in wederkerige relaties
- Leiderschap ontwikkelen én delen
- Een missionaire focus behouden
Ook een gunnende houding tussen kerkplekken helpt om delend in beweging te blijven. Dit komt tot uiting in het wederkerig zoeken van constructieve samenwerking en onderlinge versterking. Daarbij is voor iedereen duidelijk dat elke gemeente en proefplek een toegevoegde waarde heeft in het totale mozaïek van kerkplekken.
Een oproep aan de kerk als geheel
Dit artikel is in essentie een pleidooi om de kerk te zien als een brede beweging van hoop voor de wereld, met een vruchtbare cultuur van vermenigvuldiging. De kerk moet ‘delend in beweging blijven’ om niet te verstarren. Misschien is hiervoor een accentverschuiving nodig van doorgaan naar delen. Maar zonder kerkplekken die ‘doorgaan’ heeft de kerk als geheel op een gegeven moment niets meer te ‘delen’. Beide zijn en blijven dus nodig.
Proefplekken bestaan bij de gratie van gevestigde gemeenten die bereid zijn om te delen. Nieuwe kerkplekken kunnen op hun beurt gevestigde gemeenten helpen die moeite hebben met doorgaan. De kerk als geheel is een levend lichaam waarin verschillende kerkplekken elkaar nodig hebben.
Net zoals in een levend lichaam telkens nieuwe cellen ontstaan en weer afsterven, zo hoort het ook bij een gezonde kerk dat er nieuwe kerkplekken ontstaan terwijl andere verdwijnen. Dit vraagt om een kerkvisie die de totale kerk ziet als dynamisch ecosysteem, in een kleurrijk mozaïek van kerkplekken. Hierbij gaat het in essentie niet om de afzonderlijke kerkplekken. Het gaat om een doorgaande beweging van hoop, die delend in beweging blijft, gericht op Gods nieuwe wereld.
Tot slot
De uitdaging voor gemeenten en proefplekken is om niet alleen bezig te zijn met het eigen voortbestaan, maar ook te blijven bijdragen aan de groei van Gods koninkrijk door zichzelf te vermenigvuldigen. Dit kan door nieuwe proefplekken te starten of steunen, door geleerde lessen te delen, of door andere kerkplekken te helpen die het moeilijk hebben.
Uiteindelijk gaat het erom dat op steeds meer plekken de hemel de aarde raakt. Niet alleen waar gevestigde gemeenten bestaan en nieuwe kerkplekken ontstaan, maar overal waar gelovigen als 'koninklijke priesters' present zijn in dienst van Gods nieuwe wereld.
Meer weten? Download het volledige, diepgaande artikel als PDF met uitgebreide achtergronden en inspiratie en/of volg als team of kerkenraad de online leermodule ‘Doorgaan en delen’.
