Theologisch profiel
In deze serie wordt een kort, maar krachtig beeld geschetst van mensen die belangrijk zijn of zijn geweest voor de theologie. Aan de hand van vier vaste vragen leert de lezer snel zijn of haar gedachtegoed kennen.
Schuif aan! Op allerlei plekken kom je de afgelopen tijd posters met deze wervende tekst tegen. De Britse theoloog Graham Tomlin zou er vermoedelijk een glimlach van op zijn gezicht krijgen. De boodschap van de posters is precies hoe de kerk zich wat hem betreft naar buiten toe zou moeten presenteren: inspirerend, prikkelend en een plek waar de echte vragen op tafel mogen komen.
Hedendaagse missie en cultuur
Graham Tomlin wordt in 1958 geboren als zoon van een baptistenvoorganger. Dat hij later op diverse plekken een rol in de kerk zal krijgen is dan helemaal geen vanzelfsprekendheid. In zijn tienerjaren zegt Tomlin het geloof vaarwel en verklaart zichzelf atheïst. Toch gaat hij halverwege de jaren 80 theologie studeren. In 1987 wordt hij in de Anglicaanse Kerk van Engeland tot priester gewijd. Vanuit dit huis ontwikkelt Tomlin zich verder als theoloog, met als hoofdthema 'hedendaagse missie en cultuur'. Hij combineert het met zijn liefde voor de geschiedenis van de theologie, zoals de Reformatie. En zo ontstaat een rode lijn in zijn denken rond de betekenis van de kerk door de tijd heen. Op het St. Paul's Theological Centre van Holy Trinity Brompton is Tomlin rector. Het is de plek waar hij zijn gedachtegoed verder voedt en deelt, en bijdraagt aan de doordenking van de theologie van de Alphacursus, die daar ontstaat.
Relevantie en aantrekkelijkheid
De Anglicaanse Kerk erkent de belangrijke rol van Tomlin in het zoeken van de kerk naar een nieuwe betekenisvolle plaats in de samenleving. In 2015 wordt hij door de aartsbisschop van Canterbury, Justin Welby, tot bisschop van Kensington bevestigd. Hij blijft niet lang op die plek, in augustus 2022 legt hij zijn zetel neer om leiding te geven aan het nieuw opgerichte Centre for Cultural Witness van de Anglicaanse Kerk. Het tekent de drive van Tomlin, die de kerk steeds weer wil bevragen op haar relevantie en aantrekkelijkheid. Want wie door het ongeloof is heengegaan, zoals Tomlin, weet waar het in de kern echt om gaat en wat geloven de moeite waard maakt.
Waar kennen we Graham Tomlin van?
Tomlin werd in Nederland bekend toen zijn boek The Provocative Church in 2008 vertaald werd. De titel van het boek bleek behalve op de kerk ook op de inhoud te slaan, en leverde in veel gemeenten een boeiend maar soms ook pittig gesprek over de aantrekkelijkheid van de kerk op. Een kerk die prikkelt zou je kunnen omschrijven als de theologische doordenking van Tomlin achter de wereldwijd populaire Alphacursus. Tomlin stelt de kritische vragen achter de cursus. Want waarom zou je als kerk zoveel tijd en moeite steken in een cursus om mensen te interesseren voor het christelijk geloof? Nou, stelt Tomlin, niet omdat we mensen van ons eigen gelijk of onze eigen overtuigingen willen overtuigen. De kerk is geen plek van mensen die gelijk heeft en dat anderen probeert duidelijk te maken. Althans, een gezonde kerk is dat niet. De kerk is de plek van het goede leven met God, de plek waar je kunt proeven aan het koninkrijk. Gepokt en gemazeld door zijn eigen ontdekkingstocht is Tomlin daarbij eerlijk genoeg om te constateren dat dat in veel gemeenten nog niet de realiteit is, en dat veel kerken misschien zelfs wel plekken zijn waar je iemand anders niet een-twee-drie mee naar toe wilt nemen. In Een Geest van overvloed, dat in 2012 in Nederland verschijnt, werkt Tomlin zijn gedachten verder uit door zich te richten op het werk van de Geest en de individuen die samen de kerk vormen. Wie denkt de klus te klaren door een snelle brainstorm en een actieplan en zo een aantrekkelijke gemeente wil worden, komt bij Tomlin bedrogen uit. Een kerk die er werkelijk toe wil doen, is een kerk die zich ook wil laten verrassen door waar de Geest je brengt en die niet alles zelf bepaalt. Dat zouden makkelijke vrome woorden kunnen zijn, maar bij Tomlin klinkt er een oprecht verlangen om als gemeente van de Heer het ook daadwerkelijk van die Heer te verwachten.
Wat kunnen we in de plaatselijke gemeente in Nederland met zijn gedachtegoed?
Graham Tomlin helpt je om als gemeente weer even wakker te worden geschud. Zijn vraag of je als kerk nog prikkelend, zelfs provocerend bent, kan in zichzelf al een vraag zijn die instemming of juist weerstand oproept. Instemming omdat je als gemeente, misschien wel onbewust, al een poos aanschuurt tegen de vraag naar de betekenis die je als gemeente voor je omgeving hebt. Of irritatie omdat het een vraag is die je juist liever bij je vandaan wilt houden, omdat het misschien wel teveel los maakt als je de vraag op je af laat komen. Toch is het goed om soms eens eerlijk in de spiegel te kijken. Wie zijn we als gemeente? Wie weten we te raken met wat we zeggen en doen, op zondag en op andere momenten? En: worden we zelf eigenlijk nog geraakt door ons spreken en handelen? Een mooie startvraag voor het gesprek hierover kan de titel van hoofdstuk 6 zijn uit Grahams boek Een kerk die prikkelt: is mijn kerk het bezoeken waard? Een vraag die wel tot een boeiend gesprek moet leiden, zeker als je het gesprek met meerdere generaties in je gemeente weet te voeren. De oproep van Alpha zou je daarbij als een mooie uitdaging kunnen nemen: je kerk-zijn zo vorm weten te geven, dat je met elkaar als gemeente met volle overtuiging kunt zeggen: schuif aan!
Maak kennis met Graham Tomlin
Een aantal van Tomlins boeken is in het Nederlands vertaald. Enkele bekende titels:
Een kerk die prikkelt
Het boek waarmee Tomlin bekend werd in Nederland en waarin hij een pleidooi houdt voor een kerk die niet met goedkope woorden het evangelie probeert te verkondigen, maar een kerk die vanuit een oprechte betrokkenheid een plek probeert te zijn die mensen uitdaagt, bevraagt en inspireert.
Een Geest van overvloed
Een kerk die als wervende gemeenschap haar plek wil innemen, kijkt ook naar het werk van de Geest. Een boek dat helpt om weer even stil te staan bij de grondtonen van ons geloven en kerk-zijn.
Doodzonde
Aan de hand van de zeven hoofdzonden hoogmoed, hebzucht, wellust, jaloezie, onmatigheid, woede en luiheid laat Graham Tomlin zien dat zonden meer zijn dan alleen maar ‘foutjes’. Ze kunnen ons mens-zijn, naar God, elkaar en naar onszelf, behoorlijk in de weg zitten. In de woorden van Tomlin: ze staan een hemels leven in de weg, en daarmee verhinderen we anderen ook om zicht te krijgen op dat hemelse leven. Tomlin wil het omdraaien: wie probeert de valkuilen van deze hoofdzonden te vermijden raakt misschien wel aan die hemelse sfeer. En dat is waar een prikkelende kerk begint, bij mensen die door hun eigen onvermogen heen proberen in navolging van de Heer te leven.
Lees meer in de serie profielen van theologen:
