Joods-christelijke dialoog
In deze serie gaan een rabbijn en een predikant met elkaar in gesprek over levensthema’s. Waarin verschillen ze van elkaar? En waar komen hun opvattingen overeen?
Feesten, gebruiken, gewoontes, rituelen. In jodendom én christendom spelen ze een voorname rol, benadrukken rabbijn Corrie Zeidler en predikant Winanda de Vroe. "Het is belangrijk om tradities levend te houden."
Wat is het belang eigenlijk van de traditie? “Dat belang is groot”, zegt Winanda de Vroe meteen. De Vroe, predikant van de Protestantse Gemeente Oisterwijk, steekt veel tijd en moeite in het vieren van de christelijke hoogtijdagen in haar kerk. Tijdens zogeheten Familievieringen en na Kerk op Schoot-vieringen zorgt zij ervoor dat er samen gegeten wordt, dat er gebeden worden uitgesproken en mooie gesprekken ontstaan. Dit creëert een waardevolle ervaring, merkt ze. “Ik heb daarbij speciale aandacht voor kinderen, zodat zij worden opgevoed in de christelijke traditie.” Dat doet ze heel bewust, vertelt ze. “Dit is belangrijk, omdat kinderen zonder speciale activiteiten en aandacht minder geïnteresseerd raken in de tradities, vooral in een tijd waarin afleiding zoals TikTok veel aandacht vraagt. Als gemeente kiezen wij ervoor om veel energie in de feestdagen te steken, omdat je jongeren anders helemaal kwijt bent. Dan denken ze: wat moet ik dan in de kerk?”
De Vroe denkt dat samen vieren met de jongere generatie ervoor zorgt dat ze later positieve herinneringen aan deze tradities kunnen hebben. “Het samen vieren van feestdagen en doen van rituelen zorgt voor een gevoel van saamhorigheid en verbondenheid. Dat is essentieel voor de continuïteit van zowel het jodendom als het christendom. Het is belangrijk om deze tradities levend te houden”, stelt ze.
Pesach
Tradities zijn er niet alleen om het verleden te eren, maar zijn ook een onontbeerlijk onderdeel van de identiteit en ontwikkeling van gelovigen en gemeenschappen, zo blijkt al snel in het gesprek tussen rabbijn Corrie Zeidler en predikant Winanda de Vroe. “Het doorgeven van de traditie is ontzettend belangrijk”, reageert Zeidler, rabbijn bij de Liberaal Joodse Gemeente in Utrecht en joods geestelijk verzorger bij Justitie, op De Vroe. Volgens haar is het zelfs een goddelijke opdracht. “In de Thora staat herhaaldelijk dat het belangrijk is om tradities door te geven aan de volgende generatie.”
Bij Joden speelt daarbij de geschiedenis een grote rol. Zeidler: “We zeggen weleens voor de grap over de joodse feesten dat je ze, afgezien van het Joods Nieuwjaar en Grote Verzoendag, kunt samenvatten met de woorden: ze probeerden ons te vermoorden, het is niet gelukt, laten we eten." Dit benadrukt, legt ze uit, de veerkracht van het joodse volk en de manier waarop ze samenkomen om te vieren, ondanks de uitdagingen en vervolgingen die ze hebben ervaren.
De herinnering levend houden gebeurt niet alleen door te vertellen, maar vooral ook door te doen. Zeidler licht het toe aan de hand van een van de belangrijke joodse feesten: Pesach. “Dat feest is niet het joodse Pasen, zoals veel mensen zeggen, maar het feest van de uittocht uit Egypte.” Dan worden verhalen verteld en rituelen uitgevoerd die de geschiedenis en waarden van het jodendom levend houden. “We doen een soort re-enactment, zoals dat heet.” Ze vervolgt: “We zitten aan tafel met speciale gerechten zoals ongerezen broden, en vertellen het verhaal over de uittocht terwijl we dit eten. Op die manier wordt het niet alleen iets met je hoofd, maar beleef je het met alle zintuigen.”
De Vroe, die zich al sinds ze theologiestudent was verdiept in de joodse wortels van het christendom, wijst op een traditioneel aspect van de Pesachviering: de vaste set vragen die wordt gesteld. “Kinderen worden aangemoedigd om vragen te stellen, zoals: ‘Waarom is deze avond anders dan alle andere?’ Dat vind ik zo mooi, want dit bevordert de betrokkenheid van de jongere generatie en helpt hen om de betekenis van de traditie te begrijpen.”
Rust en duidelijkheid
Hoe erg is het als mensen minder belang gaan hechten aan gebruiken, bijvoorbeeld het in acht nemen van de rustdag? Voor De Vroe, die opgroeide in het Zeeland van de jaren 70 en 80, was het in haar jeugd vanzelfsprekend dat er op zondag geen boodschappen werden gedaan en dat er niet gesport werd. “De winkels waren dicht, er was vaak familiebezoek en er waren gesprekken over de kerkdienst.”
Die strikte regels gaven rust en duidelijkheid, iets wat verdwenen is. De Vroe merkt dat het voor haar eigen kinderen – ze zijn tussen de 14 en 19 jaar oud – moeilijker is om dit soort gebruiken vol te houden. “Terwijl ze vroeger graag naar de kerk gingen, is het nu zelfs een uitdaging om hen op zondagavond gezamenlijk aan tafel te krijgen, omdat ze vaak bij vrienden zijn.”
Ze vindt het jammer dat de betekenis van de zondag en de bijbehorende tradities minder vanzelfsprekend zijn geworden in de huidige tijd. Het is een dubbel gevoel. “Ik ben ook niet meer zo strikt dat ik niet op een terrasje ga zitten op zondag. Tegelijkertijd neem het ik het mezelf op een bepaalde manier wel kwalijk dat het mij niet gelukt is om het zo te houden zoals het was.” De Vroe ziet het ook om haar heen: “In het christendom, vooral buiten de meer reformatorische tradities, worden de rustdag en de viering van feestdagen vaak minder serieus genomen, dat leidt tot een verlies.”
Rabbijn Zeidler knikt instemmend. “Ik herken wat jij zegt, dat gebeurt ook bij ons.” Ze vertelt dat het voor liberale joden vaak lastiger is om de traditie levend te houden dan voor orthodoxe joden. “Binnen de orthodoxe traditie zijn er duidelijke richtlijnen over wat men moet vieren en hoe men dat moet doen. Dit zorgt ervoor dat er minder ruimte is voor onderhandeling over tradities en dat de vieringen meer vaststaand zijn. Voor liberale joden is de context minder dwingend.”
Ze legt het uit aan de hand van een voorbeeld. “Vroeger was het gebruikelijk dat mijn kinderen, ze zijn inmiddels volwassen, op joodse feestdagen niet naar school gingen. Tegenwoordig durven veel ouders hun kinderen niet van school te houden omdat ze bang zijn dat ze belangrijke dingen missen.”
Ook constateert Zeidler dat er minder mensen naar diensten komen als deze doordeweeks vallen, en dat het voor ouders moeilijker is om vrij te vragen voor joodse feestdagen. “Dit alles maakt het lastiger om de tradities levend te houden.”
Betrokkenheid
Traditie fungeert als een moreel kompas omdat het mensen helpt bij het maken van keuzes, en het biedt richtlijnen voor gedrag, merken Zeidler en De Vroe. “Het naleven van tradities en geboden vergroot de kans dat iemand een goed leven leidt en als een goed mens handelt”, stelt Zeidler. “Dit komt omdat tradities mensen in contact brengen met belangrijke teksten en waarden die hen aanmoedigen om na te denken over wat ze zouden moeten doen in bepaalde situaties.”
Daarnaast biedt traditie een structuur en een gemeenschapsgevoel, wat mensen motiveert om zich in te zetten voor anderen en bij te dragen aan de samenleving. De Vroe: “Mensen die regelmatig deelnemen aan religieuze activiteiten zoals kerkdiensten, zijn vaak meer betrokken bij vrijwilligerswerk en goede doelen. Kortom, traditie bevordert ook een gevoel van verantwoordelijkheid en verbondenheid met anderen in de gemeenschap.”
Foto's: Nienke van Denderen Fotografie
