Theologisch profiel
In deze serie wordt een kort, maar krachtig beeld geschetst van mensen die belangrijk zijn of zijn geweest voor de theologie. Aan de hand van vier vaste vragen leert de lezer snel zijn of haar gedachtegoed kennen.
Hauerwas is 2001 door Time Magazine uitgeroepen tot Amerika’s beste theoloog. Sinds die tijd is er ook in Nederland steeds meer aandacht voor zijn werk en zijn meerdere van zijn boeken in het Nederlands vertaald. Ds. Ariaan Baan en Jan Martijn Abrahamse schreven een theologische biografie over hem.
Wie is Stanley Hauerwas?
Aan zijn accent hoor je het meteen: Stanley Hauerwas (Pleasant Grove, 1940) is opgegroeid in Texas. Hij komt uit een familie van metselaars. Van kinds af aan helpt Stanley mee op de bouwplaats waar zijn vader en zijn ooms werken. Zijn ouders zijn lid van de plaatselijke methodistische kerk. Als er tijdens een kerkdienst een oproep tot bekering wordt gedaan, staat ook de 15-jarige Stanley op, gaat naar voren en vertelt de gemeente dat hij zijn leven aan God wil toewijden en predikant wil worden. Zo gebeurt het dat hij, als eerste van zijn familie, gaat studeren op een college. Het plan om predikant te worden geeft hij echter al snel op. Door alles wat hij leert, is hij gaan twijfelen aan het geloof dat hij van huis uit heeft meegekregen. Toch blijft het christelijk geloof hem fascineren: hij wil weten of dat wat christenen geloven hout snijdt, en daarom besluit hij om theologie te gaan studeren. Hij is een begaafd student en wordt toegelaten op de prestigieuze Yale Divinity School. Aan Yale wordt het werk van de Duitse theoloog Karl Barth (1886-1968) intensief bestudeerd en diens theologie wint Hauerwas opnieuw voor het christelijk geloof. Hij volgt een doctoraal traject in de theologische ethiek en schrijft een dissertatie over morele groei. Na zijn studie krijgt Hauerwas een baan als docent aan Notre Dame University en hij wordt daar al snel hoogleraar in de theologische ethiek. Tien jaar later verhuist hij naar Duke University. In zijn boeken komt Hauerwas vaak terug op wat hij geleerd heeft toen hij bij zijn vader in de bouw werkte. Zoals metselen een ambacht is dat je met pijn en moeite onder de knie kunt krijgen, zo is het morele leven ook een kunst die we ons door gedisciplineerde oefening kunnen toe-eigenen. Hauerwas gaat begrijpen dat morele groei alleen kan plaatsvinden in gemeenschappen, en dat voor christenen de kerk zo’n vormende gemeenschap is. Zo komt de kerk centraal te staan in zijn theologie en leert hij ook de methodistische gemeente van zijn jeugd opnieuw te waarderen.
Wanneer hoorden we voor het eerst van hem?
Hauerwas is 2001 door Time Magazine uitgeroepen tot Amerika’s beste theoloog. Sinds die tijd is er ook in Nederland steeds meer aandacht voor zijn werk en zijn meerdere van zijn boeken in het Nederlands vertaald.
Waarmee is Hauerwas bekend geworden?
Hauerwas is beroemd (of voor sommigen: berucht) vanwege zijn uitgesproken kritiek op het Amerikaanse christendom. Zijn kritiek treft zowel de evangelicale variant van het christendom, die hij van huis uit goed kent, als de liberale variant die sterk vertegenwoordigd is in de theologie. Liberale en evangelicale theologen en kerkleiders hebben volgens Hauerwas het christelijk geloof in de uitverkoop gedaan doordat ze the American way of life aangezien hebben voor het evangelie van Jezus Christus. Voor liberalen is Jezus degene die jou vertelt dat je mag zijn wie je bent en dat niemand jou mag uitsluiten. Voor evangelicalen is Jezus degene die jou de vrijheid geeft om patriot te zijn en Amerika te verdedigen tegen vreemde invloeden. Hauerwas wijst erop dat Jezus niet gekomen is om deze idealen van inclusie of patriottisme te bekrachtigen, maar juist om deze te veroordelen. Deze idealen stellen namelijk niet God maar de mens centraal, en zijn begeerte naar controle en macht. Voor Hauerwas belichaamt Jezus een alternatieve manier van leven waar niet onze begeerten regeren maar de vrede van God. Door Zijn leven met anderen te delen, te sterven en op te staan, heeft Jezus de machten van geweld overwonnen en kunnen wij ook leven in vrede. Hiertoe is de kerk geroepen om, net als Jezus, te leven van de vrede van God.
Wat kunnen we in de plaatselijke gemeente in Nederland met zijn gedachtegoed?
Hauerwas’ werk is ook uiterst relevant voor Nederlandse christenen. Hij wijst namelijk op iets wat zo vanzelfsprekend is dat we het vaak over het oog zien: geloven kun je niet alleen. We hebben een kerk nodig, een gemeenschap van ‘zusters en broeders’. Tegen de plaatselijke gemeenten in Nederland zou Hauerwas zeggen: laat je niet gek maken door allerlei stemmen die zeggen dat de kerk irrelevant geworden is, maar ontdek opnieuw de intrinsieke waarde van de gemeenschap. Ga niet allerlei nieuwe dingen ondernemen, maar bekwaam je opnieuw in de kunst van het samen kerk zijn: het vieren van de eredienst, het omzien naar elkaar, de diaconale bekommernis om de wereld.
Zien we de doorwerking van zijn gedachtegoed ergens terug?
Hauerwas vindt steeds meer gehoor onder Nederlandse christenen. Als je iemand hoort zeggen dat we als christenen in deze tijd eenvoudigweg moeten doen wat we altijd al gedaan hebben, namelijk samen kerk zijn, dan zou het best kunnen zijn dat hij of zij hierin door Hauerwas geïnspireerd is.
Boekentip
Stanley Hauerwas - een theologische biografie
door Ariaan Baas en Jan Martijn Abrahamse
Website
The official resource for all things Stanley Hauerwas.
Illustratie: TinekeWerkt
