De zondagsschool is een plek waar kinderen met elkaar leren uit en over de Bijbel. Vaak is het een voorbereiding op de catechese en leggen zondagsscholen een goede basis voor de kennis over geloven en de geloofsvorming van kinderen.
Hiermee lijkt het op de kindernevendienst. Verschil is echter dat de zondagsschool vaak een eigen leerplan heeft en minder dan de kindernevendienst is aangesloten bij wat er tijdens de kerkdienst gebeurt. Binnen de zondagsschool heeft het cognitieve leren een belangrijke plaats, zoals het opdoen van kennis en het uit het hoofd leren van teksten en liederen.
In kerken waar zondagsschool wordt gegeven, bestaat dat vaak naast de kinderclub. Bij de doordeweekse kinderclub wordt dan meer ingezet op groepsvorming, gezelligheid en op een leuke manier bezig zijn met bijbelverhalen.
Waarom zondagsschool?
De belangrijkste reden voor het organiseren van zondagsschool is de visie dat kinderen van jongs af aan in de kerkdienst thuishoren en dat het belangrijk is dat kinderen daar al jong mee vertrouwd raken. Jonge kinderen vinden het vanzelfsprekend om op zondagmorgen met hun ouders mee te gaan naar de kerkdienst. Als ze ouder worden en kritischer op de kerkdienst, hebben ze al een routine ontwikkeld en zullen ze gemakkelijker blijven gaan, is de gedachte.
Voor welke leeftijd?
De zondagsschool is in principe voor kinderen van de basisschoolleeftijd, 4 tot en met 12 jaar. In kerken waar voor de bovenbouw van de basisschool basiscatechese wordt aangeboden, is de zondagsschool vooral voor kinderen tot een jaar of 10.
Hoofd, hart en handen
Bij geloofsvorming is het belangrijk dat kennis, beleven en vaardigheden een plek krijgen, dat hoofd, hart en handen worden aangesproken. Bij zondagsschool krijgt de cognitieve kant meer aandacht. Kinderen leren de bijbelverhalen kennen, leren bijbelteksten en psalmversjes of andere christelijke liederen. In veel gemeenten waar zondagsschool wordt aangeboden ligt bij de doordeweekse club het accent meer op hart en handen.
Om kinderen te helpen om bijbelgedeelten ‘met het hoofd’ te leren, kan een puzzel of een quiz als verwerkingsvorm helpen. Voor hart en handen te bereiken is iets anders nodig, zoals werkvormen die uitnodigen zelf betekenissen in een bijbelgedeelte te ontdekken en het verhaal te verbinden aan hun eigen leefwereld. Dat kan door middel van kindertheologie of met behulp van creatieve verwerkingen als het schrijven van een brief aan de hoofdpersoon van het bijbelverhaal, het tekenen van de belangrijkste scène uit het verhaal of door met elkaar te bedenken hoe het bijbelgedeelte vandaag onze omgeving zou kunnen veranderen.
Weinig of veel jeugd?
Bij veel kinderen in de gemeente kun je ervoor kiezen om de kinderen in te delen in vier groepen, ingedeeld op leeftijd, of een groep van onder-, midden- en bovenbouw. Bij minder kinderen kan een groep met diverse leeftijden goed werken. Geef dan de oudere kinderen een eigen taak en laat hen verantwoordelijkheid dragen voor een bepaald onderdeel van de zondagsschool. Ze kunnen de jongere kinderen ook helpen bij de verwerking. Of vertel het verhaal plenair en splits daarna op in ‘onderbouw’ en ‘bovenbouw’. Een andere optie is kerken en scholen te zoeken om mee samen te werken, zodat je meer kinderen en meer begeleiders hebt.
Binnen het geheel van de gemeente
Veel kerken kiezen ervoor om de zondagsschool niet tijdens de zondagse eredienst te laten plaatsvinden, zodat kinderen ook in de dienst volwaardig mee kunnen doen. Andere kerken bieden de zondagsschool juist op zondagochtend aan. In beide gevallen is verbinding tussen de zondagsschool en de rest van de gemeente van belang. Zo kan de predikant tijdens het kindermoment of de preek het thema aanstippen dat op de zondagsschool de aandacht heeft. Ook kan in de communicatie naar de gemeenteleden gedeeld worden wat er tijdens de zondagsschool aan de orde komt. De gemeente kan dan meeleven. Kinderen vinden het vaak leuk als een psalm, lied of bijbeltekst die ze net op zondagsschool geleerd hebben ook in de kerkdienst aandacht krijgt, zo voelen ze zich extra betrokken.
Gemeenteleden kunnen ook worden uitgenodigd om eens een zondagsschoolbijeenkomst te bezoeken. Op deze manier ontstaat er een mooie verbinding tussen de zondagsschool en de rest van de gemeente.
Niet alleen op zondag
Op zondagsscholen wordt vaak materiaal meegegeven voor thuis. Boekjes om thuis aan de slag te gaan met geloofsopvoeding. Bijbelteksten die je thuis kunt leren. Liederen die je thuis kunt zingen en soms ook puzzels of spelletjes die je thuis met je ouders of andere opvoeders kunt doen. Het is mooi als deze verbinding gelegd wordt zodat het geleerde meer blijft hangen en de opvoeders meer betrokken zijn bij wat er op de zondagsschool aan de orde komt.
Materialen zondagsschool
De Bond van Hervormde Zondagsscholen biedt een methode aan die bestaat uit exegese en bijbelvertelling; Bijbeltekst en Psalm (met korte uitleg); Verwerking (verschillende soorten die passen bij de leeftijd van het kind); Plaatmateriaal en een digitale omgeving met extra materiaal.
Ook het Interkerkelijk Kenniscentrum voor kinder- en jeugdwerk biedt een zondagsschoolmethode. Deze richt zich vooral op de leidinggevende. Het biedt een handvat bij de voorbereiding van de vertellingen.
Daarnaast zijn materialen die geschikt zijn voor kindernevendienst en catechese ook geschikt voor de zondagsschool. Denk daarbij aan Kind op Zondag, Bijbel Basics of Vertel het maar, of de catechesemethoden Basics, Overhoop of de methoden van de HGJB, zoals On Track.
Lees ook:
